Dylatacje – czym są, jakie są rodzaje, kiedy stosować?

Większość z nas słyszała zapewne o dylatacji. Wiemy, że bez niej konstrukcja budynku nie będzie prawidłowo funkcjonować. Jednak nie zdajemy sobie sprawy w 100%, na czym ona polega.

Co to dylatacje?

Dylatacją nazywamy szczelinę lub przerwę, która została stworzona w określonym celu. Dokładnie jej zadaniem jest usprawnienie pracy budynku. Zapobiega ona powstawaniu problemów z powodu przenoszenia obciążeń przez konstrukcję. W konsekwencji, nieprawidłowo wykonana dylatacja lub jej brak może doprowadzić do odkształceń, które będą miały wpływ na wytrzymałość budowli.

Dylatacja jest szczególnie ważnym etapem w trakcie budowy. Odpowiada ona za zapobieganie problemom w trakcie budowy oraz po niej. Odgrywa także ważną rolę w trakcie prac wykończeniowych.

Dylatacja – czym ona jest?

Dylatacja jest to szczelina, która została stworzona celowo. Jest ona wykonywana w celu oddylatowania elementów budynku od siebie. Po rozdzieleniu elementów każdy z nich, niezależnie od pozostałych, przenosi obciążenia konstrukcyjne. W efekcie minimalizuje to ryzyko powstawania pęknięć, odkształceń i przeciążeń w budynku w trakcie użytkowania go.

Wykonanie dylatacji nie jest procesem wykonywanym jednokrotnie w trakcie budowy. Szczeliny dylatacyjne są wykonywane na różnych etapach budowy, również w trakcie wykańczania budynku. Mają one swoje zastosowania m.in. w:

• stawianiu ścian,
• wykonywaniu wylewki i podłóg,
• w trakcie prac nad posadzką,
• w trakcie montażu paneli.

Kiedy dokładnie wykonuje się dylatację?

Szczeliny dylatacyjne są uniwersalnym rozwiązaniem wielu niedogodności, które powstają w trakcie budowy. Ponieważ szczeliny dylatacyjne wykorzystujemy na różnych etapach budowy i w trakcie prac wykończeniowych. Oczywistym jest, że w zależności od aktualnych potrzeb wykorzystujemy inne rodzaje tej technologii. Można wyróżnić kilka rodzajów dylatacji, każda z nich ma swoje ukonkretyzowane zastosowanie. Nie uwzględnienie tego może nie dać w konsekwencji oczekiwanych rezultatów.

W konwencjonalnym budownictwie jednorodzinnym szczeliny dylatacyjne wykorzystuje się w celu zwiększenia trwałości i uniknięcia ewentualnych zniszczeń konstrukcji. Również pozwala ona uniknąć pęknięć i rys, które są wizualnie nieestetyczne. Szczeliny dylatacyjne odgrywają szczególną rolę w przypadku budownictwa szeregowego lub tzw. bliźniaka, budynków z długimi ścianami oraz przy rozległych budowlach.

Jakie dylatacje najczęściej się wykonuje?

Jedną z najważniejszych i najczęściej stosowanych jest dylatacja wylewki podłogowej. Wykonuje się ją, aby zapobiec powstawaniu pęknięć. Jest to ważne, ponieważ ewentualne pęknięcia w wylewce mogą przyczynić się do późniejszych pęknięć w posadzce. Wykonywanie dylatacji jest niezbędnym etapem budowy.

Poza standardowo stosowanymi dylatacjami powinno się pamiętać o wykonaniu szczelin w newralgicznych miejscach, takich jak: ściany działowe, które mogą przenosić duże obciążenia. Prawidłowo wykonany projekt budynku musi zawierać rozplanowanie wszystkich koniecznych dylatacji, wraz z informacjami o ich optymalnych parametrach, np. takich jak szerokość szczeliny.

Aktualnie nowe domy często ogrzewa się ogrzewaniem podłogowym. W przypadku takiego ogrzewania trzeba szczególnie zwrócić uwagę na odpowiednią dylatację. Należy pamiętać, że wykonując szczeliny dylatacyjne w pomieszczeniu z tego typu ogrzewaniem, powinno się wykonać brzeg niezdylatowanej powierzchni nie większy niż 10 m. Jeśli mowa o pomieszczeniach, gdzie znajduje się konwencjonalne ogrzewanie z wykorzystaniem grzejników, to taki brzeg może wynosić nawet do 20 m.

Rodzaje dylatacji w budynku

Jak wcześniej wspomniano, w zależności od potrzeb stosowane są konkretne rodzaje dylatacji. Ważnym jest, aby uwzględniać rodzaj dylatacji, aby uniknąć w przyszłości ewentualnych poprawek.

Dylatacja konstrukcyjna

Jest to rodzaj dylatacji, który polega na rozdzieleniu elementów konstrukcyjnych. W efekcie elementy osiadają w podłożu w bezpieczny oraz prawidłowy sposób. Dylatacja konstrukcyjna umożliwia zredukowanie obciążeń, które są przenoszone przez elementy konstrukcyjne.

W konsekwencji minimalizuje się możliwość powstania zniekształceń. Ten rodzaj szczelin dylatacyjnych wykorzystuje się przy wykonywaniu fundamentów, a także w sytuacjach, gdy konieczne jest wprowadzenie modyfikacji do konstrukcji budynku. Dylatacje konstrukcyjne są ważne przede wszystkim w przypadku rozległych konstrukcji oraz gdy wykonywane są długie elementy poziome.

Termiczna dylatacja

Dylatacja termiczna, jak sama nazwa wskazuje, odpowiada za niwelowanie odkształceń termicznych. Pojawiają się one na skutek różnicy temperatur. Wykorzystywana jest przede wszystkim w drogownictwie. Zastosowanie ma przy układaniu torów kolejowych lub w trakcie budowania mostów. W kwestii budownictwa jednorodzinnego dotyczy one przede wszystkim tarasów, balkonów oraz podjazdów.

Dylatacja technologiczna

Dylatacja technologiczna jest rodzajem szczelin dylatacyjnych, które mają za zadanie zmniejszyć ryzyko pęcznienia lub kurczenia się materiału. Jest ona wykorzystywana przeważnie w przypadku dylatowania wylewki betonowej.

Dylatacja przeciwdrganiowa

Ostatni rodzaj dylatacji, ale nie najmniej ważny. Dotyczy on głównie obszaru przemysłowego. Budowli przemysłowych oraz budynków mieszkalnych na terenach zagrożonych trzęsieniami ziemi. Wykonanie dylatacji przeciwdrganiowej redukuje wpływ drgań na konstrukcję, tym samym redukuje negatywne skutki tych drgań.

Szczeliny dylatacyjne – rodzaje materiałów wypełniających

Szczeliny dylatacyjne w większości przypadków zostają wypełnione materiałem. Dobranie odpowiedniego materiału oraz dokładne uzupełnienie szczeliny gwarantuje trwałe i estetyczne zamaskowanie szczeliny. Na rynku jest dostępny szereg materiałów, które stosuje się do wypełniania szczelin, służą do tego m.in.:

• Listwy dylatacyjne – różnią się między sobą materiałem wykonania, kolorem, kształtem i kątem wygięcia,
• sznury dylatacyjne – są elastyczne, odporne na ściskanie i nie nasiąkają wilgocią. Stosowane są do uszczelnienia i wypełnienia szczelin dylatacyjnych,
• taśmy dylatacyjne – wykonuje się nimi wypełnienie dylatacji w konstrukcjach betonowych,
• wkładki wypełniające – posiadają odpowiednią sztywność i elastyczność, zapewniają właściwe umocowanie w szczelinie dylatacyjnej,
• preparaty gruntujące – służą do gruntowania krawędzi szczelin przed użyciem masy dylatacyjnej,
• masy dylatacyjne – posiadają dużą trwałość, wysoką elastyczność, są odporne na wilgoć i łatwe do nakładania.

Dylatację wykonuje się z różnych materiałów. Przeważnie służą do tego sznury dylatacyjne lub styropiany. Sznury dylatacyjne wykonuje się z lin budowlanych. Przy czym należy taką linę odpowiednio zabezpieczyć przed wilgocią oraz działaniem termicznym. Sznury dylatacyjne wykonywane są również z tworzyw sztucznych, takich jak: polietylen oraz pianka polipropylenowa. W zależności od potrzeb można dobrać sznur dylatacyjny o określonej średnicy.

Dylatacja – częste błędy

Najczęściej spotykanym i największym błędem jest brak dylatacji w wylewce lub posadzce. Duża powierzchnia powinna zostać podzielona za pomocą dylatacji na mniejsze fragmenty, aby uniknąć pęknięć. Przeważnie pęknięcia pojawiają się załamaniach i przewężeniach. W niektórych przypadkach dochodzi do uszkodzeń na środku powierzchni.

Kolejny błędem jest dopuszczenie do powstania zbyt szerokich szczelin dylatacyjnych, przeważnie zachodzi to w przypadku dylatacji posadzek. Szerokość szczelin powinna być dostosowana do konstrukcji. Wykorzystanie np. zbyt miękkiego materiału może po pewnym czasie użytkowania doprowadzić do pęknięć lub odkształceń w posadzce.

Sam proces wykonywania dylatacji posadzki bywa problemem. Dzieje się tak w sytuacjach wykorzystywania kilku materiałów do pokrycia podłogi. Na łączeniu różnych materiałów powinno się zastosować materiału o trwałym i elastycznym wykończeniu. Można w tym celu wykorzystać np. masę korkową lub inną masę, nie powinno się jednak stosować fugi cementowej. Ponieważ jest zbyt mało elastyczna i połączenie np. dwóch rodzajów płytek potrzebuje bardziej elastycznego materiału.

Niepoprawnie wykonana dylatacja wylewki może skutkować pękaniem posadzki. Przyczynami pęknięć mogą być: zbyt mała ilość szczelin dylatacyjnych lub nieprawidłowe ich rozmieszczenie na wylewce. Warto również zapamiętać, że nie można wykonywać dylatacji po tym, jak masa stwardnieje.

Odpowiednie wykonanie szczelin dylatacyjnych jest bardzo ważny etapem prac budowlanych oraz wykończeniowych. Jeśli szczelina została poprawnie wykonana, to wpływa ona na poprawę bezpieczeństwa w budynku. Wpływa także na walory estetyczne. Zmniejsza prawdopodobieństwo występowania rys czy pęknięć.